ΗΝ,εν 4 & 5, Πρωταγόρας εν 7

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΤΜΗΜΑΤΑ : Γ΄ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ
ΑΘΗΝΑ 1 /04/ 2010

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ενότητα 4
Οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει. πράττοντες γὰρ τά ἐν τοῖς συναλλάγμασι τοῖς πρὸς τοὺς ἀνθρώπους γινόμεθα οἳ μὲν δίκαιοι οἳ δὲ ἄδικοι, πράττοντες δὲ τὰ ἐν τοῖς δεινοῖς καὶ ἐθιζόμενοι φοβεῖσθαι ἤ θαρρεῖν οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλοί. Ὁμοίως δὲ καὶ τὰ περὶ τὰς ἐπιθυμίας ἔχει καὶ τὰ περὶ τὰς ὀργάς. οἳ μὲν γὰρ σώφρονες καὶ πρᾶοι γίνονται, οἳ δ’ ἀκόλαστοι καὶ ὀργίλοι, οἳ μὲν ἐκ τοῦ οὑτωσὶ ἐν αὐτοῖς ἀναστρέφεσθαι, οἳ δὲ ἐκ τοῦ οὑτωσί. Καὶ ἑνὶ δὴ λόγῳ ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεις γίνονται. Διὸ δεῖ τὰς ἐνεργείας ποιὰς ἀποδιδόναι. κατὰ γὰρ τὰς τούτων διαφορὰς ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεις .Οὐ μικρὸν οὖν διαφέρει τὸ οὕτως ἤ οὕτως εὐθύς ἐκ νέων ἐθίζεσθαι, ἀλλά πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.
Απόσπασμα β΄
Ηθικά Νικομάχεια (ενότητα 5)
Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην τοῖς ἔργοις. ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενος τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενος ἀκόλαστος, καὶ ὁ μὲν ὑπομένων τὰ δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενός γε ἀνδρεῖος, ὁ δὲ λυπούμενος δειλός. Περὶ ἡδονὰς γὰρ καὶ λύπας ἐστὶν ἡ ἠθική ἀρετή . διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδoνὴν τὰ φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. Διὸ δεῖ ἦχθαί πως εὐθὺς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καί λυπεῖσθαι οἷς δεῖ . ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν.
Απόσπασμα γ΄
Πρωταγόρας (ενότητα 7)
Στην πραγματικότητα, αρχίζουν από την παιδική ηλικία να διδάσκουν και να νουθετούν, συνεχίζοντας για όλη τη ζωή. Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι’ αυτό το πράγμα , για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι το καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το «ισιώνουν», σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. Κι ύστερα, όταν το στέλνουν στους δασκάλους, δίνουν εντολή να επιμεληθεί ο δάσκαλος περισσότερο την ευκοσμία των παιδιών , παρά τα γράμματα και τη μουσική. Και οι δάσκαλοι άλλωστε γι’ αυτό φροντίζουν κυρίως. Και μόλις τα αγόρια μάθουν τα γράμματα και είναι σε θέση στο εξής να καταλάβουν ένα γραπτό κείμενο, όπως μέχρι τώρα καταλάβαιναν τον προφορικό λόγο, τα βάζουν, καθισμένα στα θρανία τους, να διαβάζουν δυνατά τα ποιήματα των μεγάλων ποιητών και τα αναγκάζουν να μάθουν απέξω αυτά τα έργα, στα οποία υπάρχουν πολλές συμβουλές, αλλά και αναλύσεις για τα πράγματα, και έπαινοι και εγκώμια για τους αρχαίους ήρωες, προκειμένου το αγόρι να θελήσει να τους μιμηθεί και να έχει διάθεση να γίνει παρόμοιος. […]
Και όταν πια φύγουν αυτοί (βλ. οι νέοι άνδρες) από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι […]. Έτσι, και η πόλη , υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιών νομοθετών, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, ευθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία. Ενώ λοιπόν είναι τόσο μεγάλη η προσπάθεια που καταβάλλεται για την αρετή και στο ιδιωτικό και στο δημόσιο επίπεδο, εσύ Σωκράτη εκπλήττεσαι και απορείς αν η αρετή είναι διδακτή; Το εκπληκτικό όμως θα ήταν μάλλον το να μην μπορεί να διδαχθεί η αρετή.

Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Από το απόσπασμα β΄ να μεταφράσετε το χωρίο: «Σημεῖον δὲ ……..τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα».
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Β. Στο απόσπασμα β΄ ο Αριστοτέλης κάνει διάκριση μεταξύ των «καλών» και «κακών» ηδονών. Αφού εντοπίσετε τα χωρία να σχολιάσετε τις απόψεις του.
ΜΟΝΑΔΕΣ 15
Γ. Με αφορμή τα στοιχεία που αντλείτε από τα αποσπάσματα α΄, β’ και γ’ να σχολιάσετε το ρόλο της παιδείας ως κινητήρια δύναμη για την ορθή κοινωνικοποίηση του ατόμου.
ΜΟΝΑΔΕΣ 15
Δ. Τι γνωρίζετε για τους τρόπους με τους οποίους ο Σωκράτης προσπαθούσε να προσεγγίσει την αλήθεια;
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
Ε. (απ. α΄) :συναλλάγμασι , δειλοί, σώφρονες , (απ. β΄) : σωματικῶν , ἦχθαί: Να δώσετε δύο ομόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες) για κάθε μια από τις λέξεις που δόθηκαν.
ΜΟΝΑΔΕΣ 10

Β΄ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Δοκεῖ δέ μοι μετὰ ταῦτα περὶ τῆς παρασκευῆς διαλεκτέον εἶναι τῆς τε σοὶ γενησομένης καὶ τῆς ἐκείνοις ὑπαρξάσης. Τὸ μὲν τοίνυν μέγιστον, σὺ μὲν τοὺς Ἕλληνας εὔνους ἕξεις, ἤνπερ ἐθελήσῃς ἐμμεῖναι τοῖς περὶ τούτων εἰρημένοις, ἐκεῖνοι δὲ διὰ τὰς δεκαρχίας τὰς ἐπὶ Λακεδαιμονίων ὡς οἷόν τε δυσμενεστάτους. Ἡγοῦντο γὰρ Κύρου μὲν καὶ Κλεάρχου κατορθωσάντων μᾶλλον ἔτι δουλεύσειν, βασιλέως δὲ κρατήσαντος ἀπαλλαγήσεσθαι τῶν κακῶν τῶν παρόντων . ὅπερ καὶ συνέπεσεν αὐτοῖς. Καὶ μὴν καὶ στρατιώτας σὺ μὲν ἐξ ἑτοίμου λήψει τοσούτους ὅσους ἂν βουληθῇς. οὕτω γὰρ ἔχει τὰ τῆς Ἑλλάδος ὥστε ῥᾷον εἶναι συστῆσαι στρατόπεδον μεῖζον καὶ κρεῖττον ἐκ τῶν πλανωμένων ἢ τῶν πολιτευομένων.
Ἰσοκράτους Φίλιππος , § 95 -96
Λεξιλόγιο
παρασκευή, ἡ: η προετοιμασία.
δεκαρχίαι, αἱ: («δεκαρχία»ή «δεκαδαρχία»): η διοίκηση των δέκα
αρχόντων.
ὡς οἷόν τε: (επιτείνει την έννοια επιθέτου ή επιρρήματος) όσο το δυνατόν
πιο……
κατορθόω, ῶ: επιτυγχάνω
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο. ΜΟΝΑΔΕΣ 20
2. α. διαλεκτέον εἶναι: Να γίνει ανάλυση του ρηματικού επιθέτου.
ΜΟΝΑΔΕΣ 2
β. Τὸ μὲν τοίνυν μέγιστον ……….. εἰρημένοις: Να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος του αποσπάσματος και να μετατραπεί έτσι ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος. ΜΟΝΑΔΕΣ 2
γ. (βασιλέως) κρατήσαντος: Να αναγνωρισθεί συντακτικώς η μετοχή και να αναλυθεί σε αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. ΜΟΝΑΔΕΣ 2
δ. «ἡγοῦντο ……μὲν δουλεύσειν, δὲ ἀπαλλαγήσεσθαι»: Να μετατραπεί ο πλάγιος λόγος σε ευθύ. ΜΟΝΑΔΕΣ 4
3. α. μέγιστον, ῥᾷον : Να γραφούν οι άλλοι βαθμοί των τύπων όπου βρίσκονται. ΜΟΝΑΔΕΣ 2
β. εὔνους: Να γραφεί το επίθετο στην ονομαστική πτώση του ουδετέρου γένους στον πληθυντικό αριθμό.
ΜΟΝΑΔΑ 1
γ. ἐμμεῖναι , συνέπεσεν, βουληθῇς : Να γραφεί το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκονται οι τύποι.
ΜΟΝΑΔΕΣ 3
δ. συστῆσαι: Να γραφεί το β΄ ενικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων του ενεστώτα στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος. ΜΟΝΑΔΕΣ 4