Διαγώνισμα στα Αρχαία Ελληνικά

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΤΜΗΜΑΤΑ: Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΑΘΗΝΑ 07 /03/ 2010



Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
«Ηθικά Νικομάχεια» Ενότητα 10η
Ορισμός της αρετής
Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ’ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν). καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης.
ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί.
Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ’ ἔλλειψιν. καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι.

«Πολιτικά» Ενότητα 13η
Στην τάξη της φύσης η πόλη προηγείται από την οικογένεια κι απ’ τον καθένα μας ως άτομο. ο λόγος είναι ότι το όλον αναγκαστικά προηγείται του μέρους. πραγματικά, αν πάψει να υπάρχει το σώμα ως σύνολο, δεν θα υπάρχει πια ούτε πόδι ούτε χέρι παρά μόνο ως (ίδια) λέξη, όπως, ας πούμε, αν μιλήσουμε για πέτρινο χέρι (θα είναι, πράγματι, κάτι σαν αυτό, αν μια φορά πεθάνει): όλα τα πράγματα είναι αυτό που λέμε ότι είναι, αν τα κρίνουμε με κριτήριο τη λειτουργία και τις ιδιότητές τους. από τη στιγμή, επομένως, που θα πάψουν να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν θα πρέπει πια να λέμε ότι είναι ό,τι ήταν πριν, αλλ’ ότι απλώς εξακολουθούν να λέγονται ακόμη με την ίδια λέξη. Είναι φανερό λοιπόν α) ότι η πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, β) ότι προηγείται από το κάθε επιμέρους άτομο. Γιατί αν είναι αλήθεια ότι ο καθένας μας χωριστά δεν είναι αυτάρκης, γίνεται λογικά φανερό ότι το κάθε μεμονωμένο άτομο θα βρεθεί στην ίδια ακριβώς κατάσταση που βρίσκονται, γενικά, τα μέρη προς το όλον. από την άλλη μεριά, ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ζει μαζί με άλλους σε κοινότητα, ο άνθρωπος που λόγω αυτάρκειας αισθάνεται πως δεν του λείπει τίποτε, αυτός ο άνθρωπος δεν αποτελεί με κανέναν τρόπο μέρος της πόλης –ένας τέτοιος όμως άνθρωπος είναι, τότε, ή ζώο ή θεός.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ… εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι» (ενότητα 10). Μονάδες 10
2. Να αναλύσετε τη συλλογιστική πορεία του Αριστοτέλη στο χωρίο «Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν… τῆς δ’ ἀρετῆς ἡ μεσότης». Μονάδες 15
3. Ο Αριστοτέλης έχει τονίσει ιδιαίτερα τον υποκειμενικό χαρακτήρα τῆς αρετής. Ωστόσο, προβάλλει και το αντικειμενικό υπόβαθρο της λειτουργίας του υποκειμένου. Να εντοπίσετε στην ενότητα 10 και να αναλύσετε το σημείο που αφορά τον αντικειμενικό χαρακτήρα της αρετής, και να δείξετε, αξιοποιώντας στοιχεία της ενότητας 13, πώς η δράση του «μέρους» θα οδηγούσε στην απορρύθμιση του κοινωνικού σώματος. Μονάδες 15
4. Ποια θέματα πραγματεύεται ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά»;
Μονάδες 10
5. ἁμαρτάνειν, εἴκαζον, σκοποῦ, ἕξις, φρόνιμος:
Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 10