Συνέντευξη με τον Θόδωρο Κουρεντζή

Συνέντευξη στην Δημοσιογράφο Ελένη Γαλάνη για το classicalmusic.gr
Όσες φορές συναντιόμαστε με τον Θόδωρο Κουρεντζή στην Αθήνα οι τόποι συνάντησής μας είναι εντελώς αντισυμβατικοί για έναν αρχιμουσικό της δικής του εμβέλειας. Μικρά καφέ στα Εξάρχεια, κάπου μεταξύ Διδότου-Βαλτετσίου -"για να σε βολεύει να κατέβεις από τον Λυκαβηττό"-συνηθίζει να λέει, απορρίπτοντας ευγενικά δικές μου επιλογές για κεντρικότερα σημεία συνάντησης των Αθηνών. Ένα πρόσφατο ταξίδι του αστραπή από το Νοβοσιμπίρσκ της Σιβηρίας στο Παρίσι, μετά το Μιλάνο και το απαραίτητο πέρασμα από την Αθήνα, μας βρήκε να συζητάμε ξανά, χαμηλόφωνα, σ' ένα καφέ, στην περιοχή των Εξαρχείων, τα πολλά και διάφορα, όσα προέκυψαν από τα Χριστούγεννα και μετά στη Ρωσία - που αλλού; - για τον Θόδωρο Κουρεντζή.


Μαέστρος της χρονιάς 2005 κατά την ετυμηγορία των ρώσων δημοσιογράφων -κριτικών κλασικής μουσικής και οι συναυλίες του ό,τι κι αν είναι αυτές, με οποιοδήποτε πρόγραμμα και συντελεστές, αποτελούν, κατά κανόνα, ένα μεγάλο γεγονός για τη ρωσική πρωτεύουσα. Έτσι, τουλάχιστον, διαβάζουμε στα σχόλια των εφημερίδων, τον Ιανουάριο του 2006, αμέσως μετά τις συναυλίες του έργου Ορφέας και Ευριδίκη του Γκλούκ, στη Μόσχα.
Έλληνας ή Ρώσος; O Θόδωρος Κουρεντζής δείχνει να μη δίνει καμία σημασία στην τεχνητή, διττή ταυτότητα που η καταγωγή και οι παρούσες συνθήκες διαβίωσης και επαγγελματικής εξέλιξης επιχειρούν να του προσδώσουν. Δεν υπάρχει ζήτημα επιλογής για μένα. Είμαι Έλληνας, γνωστός στη Ρωσία ως Τεοντόρ Κουρέντζης. Επειδή, όμως, στη Ρωσία ολοκλήρωσα τις σπουδές και εξελίχθηκα ως αρχιμουσικός, με θεωρούν μέλος της ρωσικής σχολής -εξηγεί απαντώντας για πολλοστή φορά στο ερώτημα και από τα λεγόμενά του δείχνει ότι πάνω απ' όλα βάζει την ταυτότητα της ελευθερίας, όπως αυτή ορίζεται από την περιπλάνηση ενός νεαρού πολίτη του κόσμου, ενός κοσμοπολίτη του 21ου που απλώς γεννήθηκε στην Αθήνα. 



Ένας ψηλός, επιβλητικός νέος άντρας, λάτρης του γυναικείου φύλου, αφοσιωμένος θαυμαστής του ωραίου - ναι, πες το ξανά " τι τρομερό ενώ είσαι γεννημένος για τα ωραία"- με νότες και διέσεις στο αίμα του που δίνει μουσικότητα στην ύπαρξή του και μέσω του ιδίου αναμεταδίδεται στους μουσικούς και το κοινό. Όταν μιλάς με το Θόδωρο Κουρεντζή για τρίτη ή τέταρτη φορά τότε καταλαβαίνεις τη μυσταγωγία της μουσικότητας που τον διακατέχει και πώς αυτή εκπέμπεται, πώς με τη δυναμική θεατρικότητα των κινήσεών του πάνω στο πόντιουμ και την ανεπανάληπτη εκφραστικότητα χεριών και προσώπου διεγείρει το κοινό κάνοντάς το να παραληρεί. Το καυτό μεσογειακό ταμπεραμέντο αναδύεται, κατακλύζει και θερμαίνει τα πάντα στην παγωμένη Ρωσία. Τα εισιτήρια εξαντλούνται. Οι αίθουσες σείονται. Η αποθέωση καταντάει ρουτίνα. Για τους Ρώσους όμως είναι πηγή ζωής. Γι αυτό και τον λατρεύουν.

Πριν από 12 χρόνια έφυγε για τη Ρωσία. Όχι, δεν υπάρχουν κομματικές συνδρομές, σύνδεσμοι και παρόμοια που συνήθως προάγουν τέτοιες επιλογές. Για τα μάτια της μόνο έγινε η μετανάστευση -λέει και μου αφηγείται τον νεανικό σφοδρό έρωτα που τον φέρνει τρέχοντας στη Μόσχα. Επιστρέφει στην Αθήνα για να ξαναγυρίσει στην Αγία Πετρούπολη αυτή τη φορά όταν ο διάσημος δάσκαλος Ιλιά Μούσιν τον δέχεται στην τάξη του. Στη Βενετία του Βορρά, ένα ζευγάρι ρόζ πουέντ σε δύο επιδέξιες γυναικείες γάμπες και η απέραντη χώρα με τη μεγάλη μουσική παράδοση γίνονται οι σειρήνες που τον σαγηνεύουν και ευθύνονται για την Οδύσσεια του Κουρεντζή στη Ρωσία... Μια περιπλάνηση που ταυτίζεται μ' αυτή της αχανούς χώρας, η οποία μετά τη σοσιαλιστική της εμπειρία καλείται να βιώσει κάτι το οποίο ουδέποτε είχε στην ιστορία της : τη δημοκρατία."Για μένα η Ρωσία -λέει ο Θόδωρος Κουρεντζής- ήταν ένα ταξίδι μέσα σε μια ταλαιπωρημένη ιστορία, ένα ζωντανό βάσανο, ήταν η προσωποποίηση της φτώχειας, της προσφυγιάς. Έτσι τη "βίωνα" τα πρώτα χρόνια της εφηβείας μου στην Αθήνα, όταν οι ρώσικες ορχήστρες έρχονταν στο φεστιβάλ και ανάμεσα στους μουσικούς υπήρχαν πρόσφυγες, ομογενείς, που μιλούσαν μεταξύ τους ρωσικά και οι αφηγήσεις τους περιστρέφονταν πάντα γύρω από τη ελληνική περιπέτεια στη μεταπολεμική Σοβιετική Ένωση."
"Όχι, όχι! Δεν σκεφτόμουν ποτέ τη Ρωσία ως μια επαναστατημένη χώρα. Οι όμορφες γυναίκες, οι σκοτεινοί δρόμοι, μια χώρα που έχει ξεφύγει από ευρωπαϊκές συνήθειες και φόρμες και διατηρεί μια ακατέργαστη ομορφιά, έναν έκπτωτο ρομαντισμό.. αυτή ήταν η δική μου Ρωσία. Μια χώρα αχανής που έχει σύνορα με την Ασία, έχει όμως κι έναν Σοστακόβιτς...Αυτή η χώρα, ναι, είχε και ακόμα έχει κάτι να πει..."

Ζώντας τα πρώτα χρόνια της μετασοσιαλιστικής περιόδου τότε που -η τέχνη δεν είχε προορισμό και περνούσε δύσκολη περίοδο στη Ρωσία- ο εξ Αθηνών ορμώμενος νεαρός μουσικός ολοκληρώνει τις σπουδές του με υποτροφία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Ωνάσης, γοητεύει τους δασκάλους του και κάνει τον Μούσιν να εκτιμήσει ότι ανάμεσα στους μαθητές του έχει και μία ιδιοφυΐα-τον Κουρεντζή. Η ελληνική προέλευση και τα αντίστοιχα κοινά με τους Ρώσους στοιχεία - θρήσκευμα, αλφάβητο- έδωσαν την υποδομή για να αναπτυχθεί η συνεργασία εκείνη που σταδιακά έφερε τον Έλληνα στις πρώτες θέσεις των αρχιμουσικών της Ρωσίας σήμερα. Στη Ρωσία μπορείς να κάνεις πράγματα που στην Ευρώπη είναι αδιανόητα. Είναι όπως και στην Ελλάδα. Ετοιμάζεις ξαφνικά μία συναυλία για τον ερχόμενο μήνα επειδή έτσι προέκυψε. Είναι η μοναδική, νομίζω, χώρα όπου οι ουτοπίες πραγματοποιούνται. Ίσως επειδή ο κόσμος έχει αποφασίσει να ζήσει πραγματικά κι όχι με συμβιβασμούς και ακραίους ρυθμούς. Εδώ η επικοινωνία των ανθρώπων δεν έχει ακόμα χαθεί.Τα τελευταία δυο χρόνια ο Θόδωρος Κουρεντζής έχει αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση ενός από τα τρία μεγαλύτερα θέατρα της Ρωσίας -του Θεάτρου Μπαλέτου και Όπερας του Νοβοσιμπίρσκ. Στην καρδιά της Σιβηρίας, εκεί όπου το θερμόμετρο έχει φυσιολογικές θερμοκρασίες κάτω των -30 C στη διάρκεια του χειμώνα, ο αρχιμουσικός Κουρεντζής δημιούργησε μία ορχήστρα και μία χορωδία πλήρως ταυτισμένη με τις δικές του προδιαγραφές. Η Musica Aeterna Ensemble και η New Siberian Singers είναι δύο σχήματα που τα μέλη τους επελέγησαν με μεγάλη προσοχή. Αποτελούν σήμερα την καλλιτεχνική "εμπροσθοφυλακή" του Νοβοσιμπίρσκ και είναι υπολογίσιμοι ανταγωνιστές στην μουσική σκηνή της Ρωσίας. Οι κριτικές, κάθε φορά που εμφανίζονται στη Μόσχα είναι επαινετικές και οι προοπτικές τους ενθαρρυντικές. Πρόσφατα, μία εμφάνιση τους στο Λονδίνο, τον περασμένο Νοέμβριο, υπό την διεύθυνση του Θόδωρου Κουρεντζή, ήταν αρκετή για να αποτιμηθεί το επίπεδό τους και από τη δύσκολη βρετανική κριτική.

Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που περνώ ένα διάστημα του χρόνου στη Σιβηρία. Το Νοβοσιμπίρσκ μου προσφέρει ένα χώρο ανεπανάληπτο στον κόσμο. Ένα τεράστιο, μυθικό, θέατρο-το αποκαλούμενο "Κολοσαίον της Σιβηρίας". Εδώ, πέρα από τις πρόβες των έργων που προετοιμάζουμε να ανέβουν, οργανώνονται σεμινάρια, γίνονται ηχογραφήσεις αλλά και συζητήσεις για τις πρόβες ή και για τα αποτελέσματα μιας συναυλίας. Κι όπως έξω έχει, συνήθως, παγωνιά, η πρόβα μπορεί να ξεκινήσει το πρωί και να τραβήξει ως το βράδυ.

Μπορεί η παγωμένη Σιβηρία να είναι η μεγαλύτερη σε έκταση περιοχή της γης. Μπορεί να σημαίνει πολλά για το μέλλον του πλανήτη επειδή στα σπλάχνα της κρύβει θησαυρούς για την πορεία του ανθρώπου. Δεν παύει όμως να είναι μία περιοχή απομονωμένη, τουλάχιστον καλλιτεχνικά από τον γνωστό διεθνή στίβο της κλασικής μουσικής, αυτόν που οι δυτικές δυνάμεις καθορίζουν και διευθετούν. Όσο άριστες κι αν είναι οι ορχήστρες δεν κουβαλούν τη μακραίωνη παράδοση της Ευρώπης. Στο σημείο αυτό ο Θόδωρος Κουρεντζής είναι κατηγορηματικός. Θεωρεί ότι τα δυτικά μουσικά σχήματα αποτελούνται από μουσικούς επαγγελματίες, με συγκεκριμένο καρνέ και ωράριο εργασίας, ενώ, αντίθετα, στη Ρωσία αυτό δεν αποτελεί κανόνα και τρόπο ζωής. Και επιπλέον ότι η καθιέρωση, η αναγνώριση και αποδοχή των ρωσικών σχημάτων σκοντάφτει στην υπάρχουσα προκατάληψη της Δύσης απέναντι στους Ρώσους καλλιτέχνες. Ο κόσμος αναγνωρίζει αυτά που έχει ακούσει. Κυριαρχεί το status του Μπολσόϊ, του Κίροφ. Εάν μιλήσεις για το Νοβοσιμπίρσκ και τις δυνάμεις που αναπτύσσει τελευταία αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Σε γενικές γραμμές. Ωστόσο, το ενδιαφέρον της παγκόσμιας αγοράς, αν το θέσουμε σ' αυτό το επίπεδο, υπάρχει. Όπως και το καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα: Η Αΐντα του Βέρντι, περσινή παράσταση-παραγωγή του Θεάτρου Μπαλέτου και Όπερας του Νοβοσιμπίρσκ που σάρωσε τα βραβεία "Χρυσή Μάσκα"- ετήσια, ανώτατη τιμητική διάκριση για τις Τέχνες στη Ρωσία - επαναλαμβάνεται εφέτος και προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών προσωπικοτήτων, όπως ο Γκρέχαρντ Μπρύνερ αλλά και άλλων από διεθνή φεστιβάλ και όπερες - στελέχη της όπερας των Παρισίων θα είναι εδώ το Μάρτιο για να δουν την παράσταση αυτή."
Από την Ελλάδα θα έρθει κανείς ; Όχι, βέβαια. Γιατί να έρθει; Σε ποιόν χρειάζονται όλα αυτά; Το ότι ένας Έλληνας αρχιμουσικός ζει και εργάζεται στη Ρωσία, όχι επειδή κατάγεται από τη χώρα αυτή- οι γονείς μου είναι Έλληνες κι εγώ γεννήθηκα στην Αθήνα το 1972- αλλά επειδή επέλεξα να εργαστώ στη Ρωσία, το ότι, λοιπόν, ένας Έλληνας ανακηρύσσεται μαέστρος της χρονιάς για το 2005 σ' αυτή τη μεγάλη δύναμη και αποτελεί μέρος της τέχνης του σήμερα στη Ρωσία, το ότι αυτή η χώρα του εμπιστεύεται την καλλιτεχνική παραγωγή μιας από τις σημαντικότερες περιοχές για το μέλλον του πλανήτη-της Σιβηρίας -όλα αυτά δεν λένε τίποτα και κανέναν κάτω στην Ελλάδα. Να τον κάνει τι τον μαέστρο Κουρεντζή η Ελλάδα; Σε τι θα ωφελούσε μια συναυλία του στην Αθήνα; Γιατί κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο; Η Ελλάδα είναι η χώρα της παρέας. Δε σ' έχω φίλο, σ' έχω σκύλο.

Η αλήθεια είναι ότι πέρα από ορισμένες επιχορηγήσεις συναυλιών του Θόδωρου Κουρεντζή στη Μόσχα από ελληνικούς κρατικούς φορείς -υπουργείο Πολιτισμού, Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού- και μία συναυλία στην αυλή(!) του Βυζαντινού Μουσείου το καλοκαίρι του 2005 με τους Βιρτουόζους της Μόσχας, η πατρίδα μοιάζει σα να του γνέφει από μακριά και να λέει: "κάτσε εκεί που κάθεσαι". Γι' αυτό και το παλικάρι τ' αψηλό, μου κλείνει με νόημα το μάτι λέγοντας: "Μη την ψάχνεις. Δεν θα με χάσει καμία πατρίδα..." που λέει και το τραγούδι.

Η νύχτα προχώρησε για τα καλά. Φεύγουμε από τα Εξάρχεια κι ανηφορίζουμε τις παρυφές του Λυκαβηττού. Μου λέει για τοπρόγραμμα του 2006. Aυτό το μήνα, στις 26 ένα γκαλά με την Εθνική Φιλαρμονική Ορχήστρα της Ρωσίας. Αμέσως μετά, στις 29 και 30, ένα διήμερο αφιέρωμα στο Μότσαρτ για την επέτειο των 250 χρόνων από τη γέννησή του με τη δική του ορχήστρα τη Μusica Aeterna Ensemble και τη δική του χορωδία τη New Siberian Singers, στο Μέγαρο Μουσικής της Μόσχας, με τους Γάμους του Φίγκαρο και Έτσι κάνουν όλες. Και μετά αυτό και τ' άλλο, πήγαιν' έλα σε Μόσχα Νοβοσιμπίρσκ , Αγία Πετρούπολη. Και μετά η Ευρώπη -η Γαλλία , το Κολμάρ, το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής κι άλλο ένα φεστιβάλ στην Ιταλία, στην Τοσκάνη, στον Κότρονα -μία υπέροχη αναγεννησιακή πόλη! Ελάτε τον Αύγουστο, κοντά είναι- λέει και μου μιλά για τα έργα που θα παρουσιάσει, για τους σολίστ που θα τα ερμηνεύσουν, για ένα σημείο εκεί στο Dixit Dominus του Χέντελ που τον παιδεύει και δεν τον αφήνει να κοιμηθεί. 'Aσε πια την έγνοια για τα νέα καθήκοντα που αναλαμβάνει στο Φεστιβάλ της Μόσχας, το "Territory" που θα γίνει στη ρωσική πρωτεύουσα τον Οκτώβριο αυτής της χρονιάς. Κι από το Δεκέμβριο περιπλάνηση με τη Μusica Aeterna Ensemble σε Σαγκάη και Ιαπωνία...

Λαχανιάσαμε. Τα είπε όλα. Μήπως ξέχασε κάτι ; Υποσχέθηκε να τα στείλει την επομένη, γραπτώς, για να μην κάνω κανένα λάθος. Και βέβαια να τα στείλει. Τι να προλάβω να συγκρατήσω από το ποτάμι των συναυλιών του;
Δεν θα το ξεχάσεις!
'Οχι, το υπόσχομαι!
Εύχομαι καλό ταξίδι. Αύριο πετάει για Μόσχα.
Από το μισάνοιχτο παράθυρο κάποιου υπογείου πολυκατοικίας στη Νεάπολη, στις παρυφές του Λυκαβηττού, ένα πατζούρι ανοίγει για να δραπετεύσει η κάπνα. Από το ραδιόφωνο ένα τραγούδι κρατά συντροφιά στο μετανάστη:
"Μάνα, όλα περνούνε/ κι όλα γίνονται ξανά, /όμως τούτη η θητεία// δεν σταματάει πουθενά".
-Λέγε ποιο είναι, από πού;
-Happy Day, Βούλγαρης, Σαββόπουλος, Περπινιάδης, σωστά;
Μένω άφωνη.
-Κι αυτό το ξέρεις; Ήσουν μωρό όταν βγήκε!
-Νά' ξερες πόσες φορές το σιγοψιθυρίζω στη Μόσχα.

Η Αθήνα κατεβάζει θερμοκρασία κι ο Θόδωρος Κουρεντζής απομακρύνεται. Τη σκούφια φόρεσε "λεβέντικα στραβά και τα μαλλιά χυτά πάνω στους ώμους τ' ανέμισε ο αγέρας στα ζερβά".

Εις το επανειδείν μαέστρο. Καλή πορεία....Το θέμα δεν είναι ποια πατρίδα δεν θα σε χάσει αλλά ποια θα είναι εκείνη που θα σε κερδίσει τελικά.
Πηγή: http://www.classicalmusic.gr